Wahanga 5 Te Aronga o te Tiriti Inaianei
Te Noho Tahitanga o nga Iwi e Rua
Ko te whakaaetanga o te Tiriti o Waitangi te tuhinga taketake o tenei whenua o tatou. Ka whakaae nga Maori:
- kia uru mai a Tauiwi ki o ratou whenua kia noho mai ai
- kia hoatu te Kawanatanga, te mana hanga ture ki Ingarangi, me te mana whakapumau i nga ture.
Ka whakaae nga tangata o Ingarangi:
- kia mau tonu ai nga Maori ki o ratou whenua
- he orite te mana o nga Maori ki to nga tangata o Tauiwi.
Te Whakanui i te Mana Tangata
Ma te whakanui i te tangata ke, e tika ana kia ngakau mahaki tatou ki a tatou ano. Ehara i te mea me taurite tonu, he oritetanga kai, he oritetanga mahi ranei.
Ko te Tiriti he whakaaetanga whakanui i te tangata ke, e pa ana ki nga tangata Maori me nga tangata o Ingarangi. Inaianei, ehara no Ingarangi te nuinga o nga whanau e noho ana ki konei. E ai ki te Tiriti inaianei, me whakanui nga taha e rua tetahi i tetahi, te taha Maori me Tauiwi.
He mea whakahirahira ma nga ture o naianei e whiriwhiri, e whakanui nga rereke-tanga o te ao Maori me te ao o Tauiwi. He mea whaka-hirahira hoki kia ngakau mahaki te Maori me Tauiwi, e noho tahi ana, mo nga rereketanga o tetahi taha, o tetahi taha.
Te Whakawhirinaki
Ma te whakawhirinaki anake o tetahi taha, o tetahi taha, nana i haina te whakaaetanga, tera e whakatinanatia nga wawata o te whakaae-tanga, e pai ai te haere o taua kanataraki.
I whakapono nga tangata Maori nana i haina te Tiriti ma nga tangata o Ingarangi e hanga ture pai ma te iwi Maori me Tauiwi. Ua ana hoki, kua kitea ketia e tatou nga mahi i mahia ki Taranaki. I te nuinga o te wa he pai nga ture ki te Kawana me Tauiwi, engari ehara kau i te pai mo nga tangata Maori.
Te Ropu Whakamana i te Tiriti
Mai i te hainatanga o te Tiriti, haere ai nga Maori ki te Kawanatanga o Aotearoa me te Kawana o Ingarangi ki te inoi ki a ratou, kia whakamanaia te Tiriti.
Inaianei, kua whakaturia Te Ropu Whaka-mana i te Tiriti o Waitangi. Na Te Ropu Whakamana i te Tiriti o Waitangi i ata titiro ki nga nawe i whakawhiua ai te Maori e te Kawana. Ka taea hoki e nga Maori te whaka--he i nga mahi o te Kawanatanga i enei ra. Ehara i te mea ko te katoa o nga take he take whenua. Kua whakahe te iwi Maori mo nga tukinotanga o te moana, mo nga awa, mo te hau me te whenua. Kua whaka-he hoki i nga ture hi ika, te ahua o nga ture mo te reo Maori, me te whakaakoranga i nga kura.
I muri i te whakarongotanga o Te Ropu Whakamana i te Tiriti o Waitangi, ka whaka-tau mena kua takahia nga kupu taurangi o te Tiriti e te Kawana o nehera, me te Kawanatanga o naianei. Mena ka whaka-tauria e Te Ropu Whakamana i te Tiriti kua takahia nga kupu taurangi, ka riro ma Te Ropu Whakamana i te Tiriti o Waitangi e waitohu te ara tika hei whaka-tika i te he. I etahi wa, me tahuri te Kawanatanga ki te whakatutuki i te whaka-hau a Te Ropu Whakamana i te Tiriti o Waitangi.
Ma te Aha e Whakatikaina ai nga He?
Ma te Kawana, ma nga Maori, ma Te Ropu Whakamana i te Tiriti o Waitangi hoki e whakatika nga he o te takahitanga o nga kupu taurangi o te Tiriti. E whakamomori ana ma ratou ano e hanga he oranga pai mo te iwi Maori, a, ma ratou e whakanui te marama-tanga o nga Maori me nga Pakeha, mo enei ahuatanga.
Inaianei, ko te nuinga o te whenua kua raupatuhia kei roto i nga ringaringa o Tauiwi. Rite tonu te he mena ka whakahokia atu tenei whenua mai i nga tauiwi ki nga Maori. Ma te Kawana e korerorero ki nga kaitono katoa. Me whai te Kawana-tanga i te huarahi tika, waihoki nga Maori, me kimi tikanga pai mo te katoa.
Me Whakatau Ngatahi
I nga ra o mua, kaore nga Maori i whaka-tairangatia hei hoa mo te Kawanatanga, ahakoa nga korero pera o te Tiriti. Inaianei, kei te mahi te Kawanatanga ki te aukati i nga raruraru hou, kia kore ai e puta mai, ma te korerorero ki nga iwi ina hanga ture hou, ina whakatau ia i nga take nunui hoki.
Te Aronga o te Tiriti Inaianei : Nga Mahi
This page was last updated: