Wahanga 2: Te Taenga Mai o Nga Pakeha ki Aotearoa

Mai i te timatatanga, ka toro haere nga tangata ki nga topito katoa o te ao. Rua rau tau ka pahure ake nei, ka pokai haere etahi tangata o Ingarangi, etahi tangata o Uropi, o Amerika ano hoki, kia kite nohoanga hou. E hiahia ana nga Kawana o enei whenua ki etahi whenua hou, hei taonga hou mo ratou, hei whakawhanui ake i nga whenua i raro i to ratou mana, otira hei hokohoko. I te taenga atu o enei tangata ki te whenua hou, ko te hiahia kia hurihia kia orite te ahua, ara, o nga whakahaere, o te takoto o te whenua, ki to ratou whenua tuatahi.

Dinner on board the first emmigrant ship for New Zealand

I aua wa, kua timata te taetae mai o nga kaipokai o Ingarangi ki te whenua o te iwi Maori. No te hokinga atu ki Ingarangi, ka korero atu ki te Kawanatanga he wahi pai tenei mo to ratou iwi. I te timatanga, ka haere mai nga kaihopu kekeno, nga kaipatu tohora, nga mihinare, nga kaiahuwhenua me nga kaihokohoko. No Wiwi, no Amerika hoki etahi o nga manene. Nawai ra, i tautokona e te Kawanatanga te haerenga mai o etahi whanau o Ingarangi ki konei noho ai. I whakaaro penei te Kawanatanga, ko Aotearoa he papa kainga pai i waenganui i te Moana-nui-a-Kiwa.

Tokomaha nga whanau i whakaki i a ratou peke, a, haere ana ma runga waka kia uru mai ki nga ahuatanga hou ki konei. Kaore ano ratou kia kite i te whenua nei. E ono marama te roa o te haere mai ma runga kaipuke.

He makariri, he manawarau hoki te haerenga mai. He kopiripiri tonu te noho mo te pahihi, a, i etahi wa ka matemate nga pakeke, tamariki hoki. Otira, na te hiahia oranga hou, ka haere tonu mai ratou. Tino pohara, tino matekai hoki te nuinga o ratou, i a ratou i Ingarangi.

Te Tutakitanga o te Tangata Whenua me te Tauiwi

I te timatanga, nui atu nga tangata Maori i nga manene. Ka puawai te mahi hokohoko. Otira, he wa poraruraru hoki mo te katoa. He hou te reo me nga tikanga o tetahi iwi, o tetahi iwi, he hangarau hou ano hoki.

I nga tau 1820-40 ka tae mai te tokomaha o nga manene, a, he nui rawa hoki nga tautohetohe me nga pohehetanga i waenganui i nga iwi e rua. He ture a te Maori, engari ka pohehetia e etahi o Tauiwi kare kau he ture. Ka mohio etahi he tikanga a te Maori, engari ka takahia tonutia. Mehemea i tukinotia nga mara Maori e nga kau a te Pakeha, me aha? Waihoki, ka whawhai, ka tautohetohe hoki nga Maori ki a ratou ano, a, i etahi wa ko te take he tuku whenua, kaore ranei. Ko te whenua te take i whawhai nga Pakeha ki a ratou ano.

Ka whakaaro a Ingarangi ki te tono i tetahi tangata hei whakatika i nga raruraru. No te tau 1833 i tonoa ai a James Busby.

Te Whakaaetanga Tuatahi

I te tau 1835, ka whakahaere a Busby i tetahi hui ma nga rangatira o Te Taitokerau, a, ka hainatia Te Whakaputanga o Te Rangatira-tanga o Niu Tireni. I whakaaro tahi nga rangatira:

  • kei nga hapu te rangatiratanga o o ratou whenua me nga tangata e noho ana ki reira, a,
  • ma te Kingi o Ingarangi e tiaki nga Maori kei raupatutia to ratou mana e nga Kawanatanga ke.

Na nga rangatira i waitohu he kara mo Niu Tireni

I muri i te hainatanga ki Te Taitokerau, ka kawea te whakaaetanga huri noa i Te Ika a Maui. Ka haina a Potatau Te Wherowhero, te rangatira o Waikato, a, taihoa ake kua whakapotaetia hei kingi Maori. Ka haina hoki a Te Hapuku, he rangatira no Ngati Kahungunu. Ka whakaritea e nga rangatira kia huihui ratou ia tau, ia tau ki Waitangi ki te hanga ture, tikanga hoki hei whakatika i te hokohoko me nga mahi kua mahia e nga tangata katoa o Aotearoa. Engari, kaore enei hui i whakatinanatia.

Te Hoko Whenua me te Pupuri Whenua

I te tau 1838 na tetahi ropu no Ingarangi, e kiia nei ko te New Zealand Company, i timata te hoko whenua i nga iwi hei hokohoko ano ki nga manene na ratou ano i mau mai. Na te hiamoni i penei ai te mahi a etahi atu o Tauiwi.

He tikanga hou tenei ki nga iwi Maori, ara, te hoko whenua. Ki a Tauiwi, no ratou te whenua i muri atu i te hoko. Ki te Maori, ahakoa e noho ana a Tauiwi ki runga i te whenua, kei a ratou, kei te tangata whenua tonu te tinana. Kore rawa i motu nga taura here ki te turangawaewae. Kei etahi atu tangata te whenua e puritia ana, engari ehara ratou i te tangata whenua. Ko nga whakaaro rereke o te iwi Maori, i o Tauiwi whakaaro, te putake o nga raruraru maha.

Te Maha o nga Hoko Whenua

I ata kite a Busby i te maha o nga hoko e te New Zealand Company, engari, ma te aha ia e aukati ai i nga hokonga? He kino tonu te hoko whenua ki nga Maori, ara, kia ngaro atu o ratou whenua ki te New Zealand Company me Tauiwi hoki.I korero atu a Busby ki te Kawana o Ingarangi mo te hoko whenua me nga whawhai maha hoki.

Ka toko te whakaaro o te Kawanatanga ki te patai atu ki nga iwi, mena ka whakaae ratou kia tukuna te Kawanatanga o Aotearoa ki te Kawanatanga o Ingarangi. Ka tonoa a Kapene William Hobson ki Aotearoa e te Kawanatanga kia patai atu ia ki nga rangatira i Aotearoa ki ta ratou whakaaetanga.

Te Taenga Mai o Nga Pakeha ki Aotearoa : Nga Mahi

This page was last updated: