Wai Number: 2750

Housing Policy and Services

StatusPre-hearing interlocutory

Tirohanga whānui

Ka rongo te Ruku Tātari Kaupapahere Wharenoho me ngā Ratonga (Wai 2750) i ngā kerēme e toe ana me ngā nawe e pā ana ki te kaupapahere wharenoho me ngā ratonga. He maha ngā kerēme i whakapae i te mūhore o te Karauna ki te whakatūturu i te āhua rawaka o te whare noho mō ngāi Māori, tuawhenua, tāone rānei, kia whakarato i ngā ratonga kāwanatanga, hōtaka, tautoko hoki e tautoko ana i te āhei a ngāi Māori ki te whare noho rawaka.

 

Te ahu whakamua o te ruku tātari

Wāhanga tuatahi

I te Hepetema o 2020 ka whakaū te Taraipiunara ka tīmata te ruku tātari ki te wāhanga tuatahi e arotahi ana ki te kāinga kore mō ngāi Māori mai i te tau 2009 ki tēnei wā. Ka kapi i te korahi mō te ruku tātari wāhanga tuatahi ko:

  • Ko ngā kaupapahere, ngā tikanga, ngā mahi me ngā hapanga a te Karauna i whakapaetia mai i te 1 o Ākuhata 2009 ki nāianei ina hāngai ana ki te rautaki ā-motu (ngā rautaki rānei) e urupare ana ki ngā take o te kāinga kore mō ngāi Māori.
  • Te urupare a ngāi Māori ki ngā kaupapahere, ngā tikanga me ngā hapanga mai i te 1 o Ākuhata 2009 ki nāianei e puta mai ana i te rautaki ā-motu o te Karauna (ngā rautaki rānei).

Kāhore he ruku tātari matawhānui, o mua hoki i roto i te wāhanga tuatahi ki ngā take kāinga kore mō ngāi Māori, ki ngā take rānei i tāpae ki te kāinga kore mō ngāi Māori. I tohutohu te Taraipiunara ka whai whakaarohia ēnei take ā muri ake i roto i te ruku tātari.

E rima ngā nohoanga i whakahaeretia mō te ruku tātari wāhanga tuatahi i waenga i te Māehe me te Noema o 2021.

I te Mei o 2023 ka whakaputa te Taraipiunara i Kāinga Kore: The Stage One Report of the Housing Policy and Services Kaupapa Inquiry on Māori Homelessness i roto i te hōputu tōmua i te whakaputanga.

 

Wāhanga tuarua

I te Tīhema o 2022 ka whakaū te Taraipiunara kāhore e whakawehea te toenga o te ruku tātari Wai 2750 ki ngā wāhanga motuhake. Engari, ka rongo te Taraipiunara i ngā take kerēme katoa e toe ana i roto i te ruku tātari matawhānui, ka kokea whakamuatia e te kaupapa (Wai 2750, #2.6.41). Ka whakaputaina tētahi pūrongo matawhānui kotahi i te mutunga o te ruku tātari.

Kei roto i ngā pakitara e whai ake nei te korahi ā-kaupapa mō te toenga o te ruku tātari Wai 2750:

  • Whenua Māori – Whakamahinga me te whakawhanaketanga o te whenua Māori mō te whare noho.
  • Te Ao Kāinga – kaupapahere Wharenoho, mahinga me te whakaritenga o te mākete wharenoho.
  • Whānau Kāinga – He wharenoho pāpori me te whakaratohia o te 'wharenoho tūmatanui' e te kāwanatanga matua, ā-rohe hoki/rānei.
  • Hauora – Te hononga i waenga i te hauora tinana me te hauora hinengaro kino (me ētahi atu āhuatanga ohapori) me te wharenoho.

I whakatakotohia ngā pūrongo rangahau e whai ake nei hei wāhanga o te hōtaka rangahau mō te toenga o te ruku tātari Wai 2750:

 

Dr Paul Christoffel, ‘Historical Māori Housing, 1840 – 1934’ (Wai 2750, #A9)

 

Elizabeth Rowe, ‘The Private Rental Market and Māori, 1991 – 2021’ (Wai 2750, #A11)

 

Charles Waldegrave, ‘Māori Home Ownership, 1991 – 2021’ (Wai 2750, #A13)

 

Dr Ella Arbury rāua ko Dr Fiona Cram, ‘Housing on Māori land report, c. 1870s – 2021’ (Wai 2750, #A12)

 

Max Nichol rāua ko Dr Timothy Gassin, ‘Māori Housing and Government Policy, 1935 – 1990’ (Wai 2750, #A14)

 

 

 

I te Hepetema o 2023 ka kirimanatia e te Taraipiunara ngā pūrongo e rua anō:

  • He pūrongo mō te wharenoho pāpori me ngāi Māori i waenga i te tau 1991 me te tau 2021, kia whakaritea e Charles Waldegrave rāua ko Joshua Reid (Wai 2750, #2.3.20).
  • He pūrongo mō te wharenoho motuhake me ngāi Māori i waenga i te tau 1991 me te tau 2021, kia whakaritea e Elizabeth Rowe (Wai 2750, #2.3.21).

Ka whakaputaina e te Taraipiunara tētahi rārangi o ngā kerēme māraurau mō te toenga o te ruku tātari Wai 2750 i te 26 o Hune 2023, ā, i tautuhi ka whakaarohia ngā tono anō mō te whai wāhitanga nā runga anō i te āhuatanga o tēnā, o tēnā kēhi (Wai 2750, #2.6.50). I tonoa ngā kaikerēme kia panoni, kia tuhi taipitopito rānei i ngā whakapae i roto i ō rātou tauākī kerēme hei te 16 o Oketopa 2023.

I te nuinga o te wā ka ahu whakamua ā-kaupapa ngā nohoanga mō te ruku tātari Wai 2750, e tīmata ana ki ngā take whenua Māori. Ko te kawatau ka tīmata ngā nohoanga hei te tau 2024.

 

Ngā tono tuhinga:

Mō ngā tono tuhinga katoa mō tēnei ruku tātari, īmēra ki: WT_Requests@justice.govt.nz

Ngā tono ruku tātari:

Mō ngā tono katoa e hāngai ana ki te ruku tātari, īmēra: WT.Registrar@justice.govt.nz

Tēnā, tukuna ngā tono pāpāho katoa ki te rēhita o te Taraipiunara ki WT.Registrar@justice.govt.nz

NGĀ TAKE MATUA E AROTAHITIA ANA
Homelessness
Whenua Māori
Social housing
Health and housing

NGĀ HUI

24
Pou
2024
Housing Policy and Services
WAI: 2750
Kaupapa
Judicial Conference
Kaiwhakawā
Coxhead
Wāhi
Wellington

Rārangi Wā

2021
Stage 1 Homelessness hearings
View recordings
2022
Stage 2 Research underway
Find reports
Hara 2023
Stage 1 Homelessness Report released
Read the report
2023 - 2024
Pre-hearing interlocutory planning
Find directions

Ngā mema o te rōpū

Kaiwhakawā Matua Tuarua Craig Coxhead
Mana Whakahaere
Hei pānui atu anō
Dr Paul Hamer
Mema
Hei pānui atu anō
Prue Kapua
Mema*
Hei pānui atu anō
Basil Morrison CNZM JP
Mema
Hei pānui atu anō
Kim Ngarimu
Mema
Hei pānui atu anō

Ngā pūrongo me ngā pānuitanga

27 Jan 2025
Rahinga: 418KB
27 Jan 2025
Rahinga: 489KB
27 Jan 2025
Rahinga: 2.31MB
1 2 3 ... 191