Wai Number: 3060

Te Rau o te Tika: the Justice System Inquiry

StatusPlanning and research

Tirohanga whānui

Te Rau o te Tika: te Ruku tātari mō te Pūnaha manatika (Wai 3060) he ruku tātari ā-kaupapa e rongona ai ngā kerēme katoa e pā ana ki ngā nawe e hāngai ana ki te pūnaha manatika me te whakahaerenga o te manatika. Mō ngā mōhiohio e pā ana ki te pūtea e wātea ana mō rātou e hiahia ana kia whai wāhi atu, tirohia te paetukutuku a te Tāhu o te Ture (hononga o waho)

 

Te ahu whakamua o te ruku tātari

I te Āperira o 2022 ka whakaū a Kaiwhakawā Wainwright ka ahu whakamua te ruku tātari i runga i te tūāpapa wāhanga me te kaupapa.

 

1. Whakatika ki Runga

Ko Whakatika ki Runga, he ruku tātari iti ki tā te Karauna tautoko ā-pūtea i te whai wāhi a ngā kaikerēme ki ngā hātepe o te Taraipiunara o Waitangi (tae atu ki te āwhina ā-ture), te wāhanga tuatahi o te ruku tātari, ā, kua oti ināianei. I te Mei o 2022 ka whakaū a Kaiwhakawā Wainwright i ngā pātai kia uruparehia i roto i Whakatika ki Runga (tirohia Wai 3060, #2.5.9(a) mō te rārangi pātai).

I whakahaeretia ngā nohoanga e toru e whai ake nei i waenga i te Hūrae me te Oketopa o 2022:

  • Nohoanga tuatahi, mai i te 18 ki te 22 o Hūrae, ki Pātaka Art + Museum, Porirua (ngā tāpaetanga whakataki o ngā kaikerēme me ngā taunakitanga kaikerēme)
  • Nohoanga tuarua, mai i te 12 ki te 16 o Hepetema 2022, ki ngā tari o te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi (te nuinga ko ngā tāpaetanga whakataki me te taunakitanga a te Karauna)
  • Nohoanga tuatoru, mai i te 3 ki te 7 o Oketopa 2022, ki ngā tari o te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi (te taunakitanga e toe ana, me ngā tāpaetanga whakakapi o te Karauna me ngā kaikerēme)

I te Pēpuere o 2023 i whakaputaina e te Taraipiunara i tana Report on Whakatika ki Runga, a Mini-Inquiry Commencing Te Rau o te Tika: The Justice System Inquiry e pānuitia ai ki konei (hononga o waho).

I te Ākuhata o 2023, ka whakatakotohia e te Karauna tētahi manatu e whakahua ana i ngā mahi i mahia tae noa ki tēnei wā hei urupare ki ngā tūtohu o te Taraipiunara (tirohia Wai 3060, #3.2.230, Wai 3060, #3.2.230(a) & Wai 3060, #3.2.230(b) mō tēnei manatu me ana tāpiritanga).

2. Te Tūāpapa o Te Tika

Ko te wāhanga tuarua o te ruku tātari ko Te Tūāpapa o Te Tika, ā, e tata ana kia oti. Ko Te Tūāpapa o Te Tika he ruku tātari kia:

  • Whaimōhio me te whakawhānui i ngā māramatanga o te Taraipiunara ki ngā mātāpono taketake o te tikanga me te manatika e whakatakotohia ā muri ake i roto i te ruku tātari; me
  • Āwhina i te Taraipiunara kia mārama me pēhea te whakahaere i te ruku tātari kia whai i ngā tikanga.

I te Tīhema o 2022 ka kirimanatia e te Taraipiunara ngā pou tikanga e whā (he mātanga tikanga) kia āwhina i te ruku tātari (tirohia Wai 3060, #2.3.1 mō te manatu-kupu whakahau e kirimanahia ana ngā pou).

I waenga o te tau 2023 ka whakahaere te rōpū me ngā pou i ngā wānanga e whā kia rangona te hapori Māori e pā ana ki ngā take i runga ake. Ka tū ngā wānanga ki ngā tauwāhi e whai ake nei puta noa i te motu:

  • Te Mānuka Tūtahi Marae, i Whakatāne, i te 6 o Mei 2023
  • Ōtiria Marae, i Moerewa, i te 13 o Mei 2023
  • Raukawa Marae, i Ōtaki, i te 17 o Hune 2023
  • Papakura Marae, i Tāmaki Makaurau, i te 24 o Hune 2023

Ka whakaputa te rōpū me ngā pou tikanga i te aratohu/pūrongo/pukapuka hei urupare:

  • Tikanga Māori e pā ana ki te manatika: Arā, he pēhea te āhua o te pūnaha manatika tautuku tikanga? He aha ōna āhuatanga waiwai? Kia whai kiko, he aha ngā whāinga o te pūnaha manatika tūāpapa tikanga i te tau 2023, ā, haere ake nei?
  • Tikanga Māori e pā ana ki te tukanga: Arā, he aha ngā uara/mātāpono hei aronga mā te Taraipiunara ina hoahoa ana i te ruku tātari matua? Kia ōrite ki ngā tikanga o te matatika tūturu, me pēhea te Taraipiunara e whakahaere ai i te ruku tātari kia tautuku hoki ki ngā tikanga?

 

3. Te Tāhū o te Rau

Ko te wāhanga tuatoru - whakamutunga hoki - o te ruku tātari ko Te Tāhū o te Rau He ruku tātari tēnei ki ngā kerēme e pā ana ki te pūnaha ture taihara me te pūnaha kiri tangata manatika. Ka kī te Taraipiunara ka ruku tātari ki ngā heke, ngā kaupapa rānei i te whakaraupapatanga e whai ake nei:

  • Ngā kerēme e pā ana ki ngā pirihimana
  • Ngā kerēme e pā ana ki te whakahaere o ngā kōti taihara
  • Ngā kerēme e pā ana ki ngā whare herehere (tae atu ki te tuku tārewa) me te whakawhiu here kore
  • Ngā kerēme e pā ana ki ngā whakahaerenga ā-ture mō tekiri tangata i roto i te Kōti Takiwā me ngā kōti matua
  • Ngā kerēme e pā ana ki te Kōti Whānau
  • Ngā kerēme e pā ana ki te Kōti Taiao
  • Ngā kerēme e pā ana ki te Kōti Whenua Māori

Kei ngā wāhanga tōmua o te whakamahere ruku tātari Te Tāhū o te Rau. Kāhore e kawatauhia ana te tīmatanga o ngā takunetanga tūmatanui matua i mua i te tau 2024.

 

NGĀ TAKE MATUA E AROTAHITIA ANA
Claimant funding & legal aid
Tikanga Māori & justice
Criminal and civil justice system

HUI

6
Mahu
2023
TE RAU O TE TIKA: THE JUSTICE SYSTEM INQUIRY
WAI: 3060
Kaupapa
Judicial Conference
Kaiwhakawā
Wainwright
Wāhi
Wellington

Rārangi Wā

2022
Whakatika ki Runga (claimant funding) hearings
Hui 2023
Report on Whakatika ki Runga Stage 1 released
Read the report
2023
Stage 2 Te Tūāpapa o Te Tika Wānanga held
Nuku 2023
Stage 2 Research casebook confirmed
Read directions

Ngā mema o te rōpū

Kaiwhakawā Carrie Wainwright
Te Mana Whakahaere
Hei pānui atu anō
Dr Paul Hamer
Mema
Hei pānui atu anō
Dr Ruakere Hond
Mema
Hei pānui atu anō
Dr Hana O’Regan
Mema*
Hei pānui atu anō

Ngā pūrongo me ngā pānuitanga

10 Oct 2023
Rahinga: 0B
06 Oct 2023
Rahinga: 527KB
06 Oct 2023
Rahinga: 579KB
06 Oct 2023
Rahinga: 728KB
21 Aug 2023
Rahinga: 728KB
21 Aug 2023
Rahinga: 657KB
27 Jul 2023
Rahinga: 444KB
01 May 2023
Rahinga: 621KB
2.6.019
Hearing - Trib Memo/Direction/Decision

Memorandum-directions regarding Te Tūāpapa o te Tika, 3 Apr 23

03 Apr 2023
Rahinga: 460KB
1 2 3 ... 7