Wai Number: 2358

National Freshwater and Geothermal Resources

StatusHearing

Tirohanga whānui

I te tau 2012, ka whakamana te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi i te tono mō te nohoanga ohotata ki ngā kerēme e rua mō ngā mōtika puritanga Māori ki ngā horahanga wai māori me ngā rauemi ngāwhā:

  • Ko te kerēme mō te Sale of Power Generating State-Owned Enterprises (Wai 2357) e hāngai ana ki te kaupapahere o te Karauna kia whakawhiti ki te puritanga tūmataiti ngā hinonga Kāwanatanga e whā (kamupene hiko) me te kore whakahaumaru, whakarato rānei mō ngā mōtika Māori ki ngā rauemi wai e whakamahia ana e ngā kamupene. 
  • Ko te kaupapa o te kerēme National Water and Geothermal (Wai 2358) e pā ana ki ngā whakahou whakahaere rauemi o te Karauna, ka kī ngā kaikerēme e ahu whakamua ana ahakoa kāhore he mahere kia aro atu, kia whakarato hoki mō ngā mōtika me ngā pānga Māori ki te wai.

I whakawehea te ruku tātari ki ngā wāhanga, e āhei ai te wāhanga ohotata te rangona tuatahitia – ngā mōtika me ngā pānga Māori ki te wai māori me te pānga torohū o te hokonga e tata ana o ngā whaipānga i roto i tētahi o ngā kamupene hiko hinonga Kāwanatanga e whā. Ko te arotahi o te wāhanga tuarua ko te kaupapa whakahaere wai māori o te Karauna me ana whakahou. Ka arotahi te wāhanga tuatoru o te ruku tātari ki ngā mōtika me ngā pānga Māori ki ngā rauemi ngāwhā. 

 

Wāhanga 1 o te ruku tātari

I tū ngā nohoanga mō te wāhanga tuatahi o te ruku tātari i te tau 2012 i raro i te nohoanga ohotata. E hāngai ana ngā nohoanga ki ngā mōtika me ngā pānga Māori ki te wai i te tau 1840, ā, me te pānga o te hoko a te Karauna i ana pānga i roto i ngā kamupene hiko hinonga Kāwanatanga e marohitia ana. Ka tuku te Taraipiunara i te pūrongo taupua wāhanga tuatahi i te Ākuhata 2012 me tana pūrongo whakamutunga mō te wāhanga tuatahi i te Tīhema o 2012.

E ai ki te Taraipiunara:

'He nui te hononga i waenga i te rawa ka whakawhitia (ngā pānga ki ngā kamupene hiko) me te kerēme a Ngāi Māori (ki ngā mōtika ki te wai e whakamahia ana e ngā kamupene hiko), e rawaka ana kia herea te aukati i te hokonga mēnā ka tuku te take o te aronga me te whakatikahanga mōtika i tua atu i te āheinga o te Karauna ki te whakatutuki i ērā. 

 

Wāhanga 2 o te ruku tātari

I te Hune o 2015, ka whakatau te Taraipiunara kāhore he mahi tino tata a te Karauna hei tautoko kia haere tonu te tūnga ohotata o te ruku tātari. Ka whakatau te Taraipiunara ka ahu whakamua kē te ruku tātari i runga i te tūāpapa 'whakaarotau', e aro atu ana ki te hiranga o ngā take o te kerēme kei mua i tōna aroaro me te tūpono pea ki te tino whakahāweatanga putanga kore ki ngāi Māori. I tū ngā nohoanga mō te wāhanga tuarua o te ruku tātari i te Nōema o 2016 ki te Noema 2018.

Ka tuku te Taraipiunara i tana pūrongo kāhore anō kia tāngia mō te wāhanga tuarua i te Ākuhata o 2019.

Wāhanga 3 o te ruku tātari

Ka arotahi te wāhanga tuatoru o te ruku tātari ki ngā mōtika me ngā pānga Māori ki ngā rauemi ngāwhā me ngā kaupapahere me ngā tikanga e pā ana ki aua rauemi. Kei roto tēnei wāhanga i te wā taupua (i mua i te nohoanga).

E whai ake nei ngā take matua mō te ruku tātari wāhanga tuatoru (Wai 2358, #2.6.96 i te [10]):

  • Take pātai 1: He aha ngā mōtika me ngā pānga Māori ki ngā rauemi ngāwhā e oatitia ana, e whakahaumarutia ana e te Tiriti o Waitangi?
  • Take pātai 2: E ōrite ana te ture onāianei e pā ana ki ngā rauemi ngāwhā ki ngā mātāpono o te Tiriti o Waitangi?
  • Take pātai 3: Mēnā kāhore e ōrite ana te ture onāianei e pā ana ki ngā rauemi ngāwhā ki ngā mātāpono Tiriti, he aha ngā tūtohu tika mō te whakahou o te ture onāianei? He aha ētahi atu tūtohu (mēnā tērā ētahi) me tuku?

 

Ngā tono tuhinga:

Mō ngā tono tuhinga katoa mō tēnei ruku tātari, īmēra ki: WT_Requests@justice.govt.nz

Ngā tono ruku tātari:

Mō ngā tono katoa e hāngai ana ki te ruku tātari, īmēra: WT.Registrar@justice.govt.nz

NGĀ MEMA O TE RŌPŪ

Kaiwhakawā Wilson Isaac
Te Mana Whakahaere
Hei pānui atu anō
Dr Robyn Anderson
Mema
Hei pānui atu anō
Ron Crosby
Mema
Hei pānui atu anō
Dr Grant Phillipson
Mema*
Hei pānui atu anō
Ahorangi Pou Temara
Mema
Hei pānui atu anō

Ngā pūrongo me ngā pānuitanga

27 Sep 2024
Rahinga: 2.58MB
27 Sep 2024
Rahinga: 716KB
27 Sep 2024
Rahinga: 404KB
08 Sep 2024
Rahinga: 2.34MB
08 Sep 2024
Rahinga: 2.45MB
08 Sep 2024
Rahinga: 2.42MB
08 Sep 2024
Rahinga: 13.16MB
1 2 3 4 ... 250