E whakaahua ana ngā mātai kēhi e toru e whai ake nei he pēhea i hokona, i tangohia rānei ngā whenua o Te Roroa i ngā ara rerekē. Kimihia ia takiwā ki te mahere ina pānui ana koe i ēnei mātai kēhi.

Map of Te Roroa lands [GIF, 173 KB]

Mātai Kēhi: Te Ngaromanga o Kaharau me Te Taraire

He wāhi tapu a Kaharau me Te Taraire i tāpirihia ki te poraka Waimamaku 2. I te hokonga o te whenua, e toru ngā mahere rūritanga rerekē i waihangatia o te poraka, ā, i rangirua haere ko ēhea ngā takiwā hei awere i te hokonga.

·         Te Mahere a Smith: I te marama o Mei 1875, nā tētahi kairuri Kāwanatanga, a Stephenson Percy Smith, i tuku ki te Native Land Court  i te mahere huahua pūhungahunga o te poraka Waimamaku 2, i whakaritea mō te kōtitanga i Hune. I tono a Smith i tētahi tokorua o te whānau Wilson, he tuakana-teina, ki te rūri i te whenua engari kāhore anō kia oti. I tino whakaatu te mahere huahua i Te Taraire, ā, he huahua te whakaatu i te 'whenua tāpui' (Kaharau) i tua atu i te takiwā o te whenua hei hoko.

·         Te Mahere a Ngā Tuākana-Tēina o te Whānau Wilson: Neke atu i te hipanga o te marama i muri iho i te kōtitanga, i āta whakaatu te mahere a ngā tuākana-tēina o te Whānau Wilson i a Kaharau me Te Taraire hei takiwā kia tāpuia kia kaua e hokona. Ka kite ngā rangatira o Te Roroa i tēnei mahere, ā, i whakapono rātou ka puta hei mahere ōkawa o te rūritanga o Waimamaku. Engari i ākirihia e te kōti nā te korenga i oti.

·         Te Mahere a Kensington: I tuhi te kairūri matua o te Kāwanatanga, a W C Kensington, i tētahi mahere i te Tīhema o 1875. I whakaputaina mai i tana tari, ā, kāhore ia i tae ā-tinana ki te wāhi. Ka hipa te wā roa, ka tukuna tana mahere ki te kōti i muri i te kōtitanga engari i whakapiritia ki te tītī hoko, nā reira, hei mauhanga ōkawa o te whenua i hokona.

 


 

Mēnā i haere a Kensington ki Waimamaku, kāhore e kore ka whakaatu ngā rangatira i ngā āhuatanga tuku iho o te whenua ki a ia i tohu i ngā rohenga o te wāhi tapu hei whenua tāpui. Nā te mea, kāhore te wāhi tapu i Kaharau me Te Taraire i tohua i runga i te mahere a Kensington hei whenua tāpui, i whakaurua ōkawatia i roto i te hoko, me te kore mōhio o Te Roroa, ā, e takahi ana i ō rātou tūmanako.

 

Te akomanga o mua Te akomanga e whai mai ana