He mema koe nō te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi. Ko te Rōpū Whakamana i Te Tiriti he kōmihana ruku tātari. Ko te tikanga o tēnei ko tō mahi he tūhura i ngā meka katoa e hāngai ana ki tētahi kerēme tauwhāiti.
Ka āhei te kerēme ki te Karauna anake. (Ko te Karauna te Kāwanatanga o te motu.) Mā koutou ko ngā mema kē o te Taraipiunara e whakatau mēnā e takahi ana ngā mahi a te Karauna i te Tiriti o Waitangi, ā, mēnā e whakataumaha ana i a ngāi Māori.
I tuku te Tiriti i 'te tino rangatiratanga o ō rātou whenua ō rātou kāinga me ō rātou taonga katoa' ki ngāi Māori. Otiia ko ngā Rangatira o te Whakaminenga me ngā Rangatira katoa atu ka tuku ki te Kuini te hokonga o ērā wāhi whenua e pai ai te tangata nōna te Whenua-ki te ritenga o te utu e whakaritea ai e rātou ko te kai hoko e meatia nei e te Kuini hei kai hoko mōna'.
Ko te whakapākehātanga o tēnei ko 'the unqualified exercise of their chieftainship over their lands, villages and all their treasures. But on the other hand the Chiefs of the Confederation and all the Chiefs will sell land to the Queen at a price agreed to by the person owning it and by the person buying it (the latter being) appointed by the Queen as her purchase agent'.1
Ka pēnei te putanga reo Pākehā 'the full exclusive and undisturbed possession of their Lands and Estates Forests Fisheries and other properties which they may collectively or individually possess so long as it is their wish and desire to retain the same in their possession'.2
Māu te mahi, hei mema o te Taraipiunara, hei aro atu ki ngā putanga e rua. Me maumahara koe, i waitohu te nuinga o ngā tāngata Māori i te putanga reo Māori.
I te mutunga o te ruku tātari, ka tuku koe i ngā tūtohutanga ki te Kāwanatanga e pā ana ki ngā mahi hei whakatatū i te kerēme. Ka mahia pea e te Kāwanatanga ō tūtohutanga, ka kore pea rānei e mahia.
Ināianei, e noho ana koe ki te marae o Te Takinga i ngā tahataha uru o Rotoiti. Kei konei koe ki te whakarongo ki ngā taunakitanga a ngā tāngata maha e pā ana ki te kerēme ki Kaituna. Ka āhei koe te tuku pātai ki a rātou.
Ka tīmata ngā mahi ki te karakia, ā, hei te poupoutanga o te rā ka kai tahi koutou katoa e noho nei ki te whare kai.
Kupu Āpiti
1. Ka tangohia ngā kupu reo Māori i te Treaty of Waitangi Act 1975, ā, he whakamāoritanga nā te mema o mua o te Taraipiunara, nā Ahorangi Sir Hugh Kawharu. Pānuitia te Whakamāoritanga a Kawharu
2. Ka tangohia ngā kupu reo Māori i te Treaty of Waitangi Act 1975. Pānuitia te putanga reo Ingarihi